Meningokoki to chorobotwórcze bakterie, które w ciągu doby mogą doprowadzić do zgonu. Bytują w nosogardle, zwykle w postaci utajonej, zasiedlając ten obszar u wielu nieświadomych nosicieli. Atakują rzadko, ale jeśli już do tego dojdzie – przebieg choroby jest dramatyczny i piorunujący, szczególnie jeśli chodzi o niemowlęta i małe dzieci. Ponieważ do 2014 r. nie było żadnego zabezpieczenia przeciwko najbardziej inwazyjnym zakażeniom meningokokami typu B, pojawienie się w Polsce nowej szczepionki Bexsero stało się jedyną szansą na profilaktykę, o jakiej rozmawiamy z pediatrą Centrum Medycznego Panorama w Radzyminie, specjalistą neonatologii, lek. med. Ewą Albrecht.
Dlaczego powinno się szczepić dzieci przeciwko meningokokom typu B?
Lek. med. Ewa Albrecht, pediatra, specjalista neonatologii: Celem szczepienia przeciwko meningokokom typu B jest ochrona dzieci przed inwazyjną chorobą meningokokową typu B, której ostry przebieg w postaci posocznicy czy meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) może prowadzić do trwałego inwalidztwa lub zgonu. Śmiertelność w najcięższej postaci inwazyjnej choroby meningokokowej, czyli we wstrząsie septycznym i posocznicy piorunującej wynosi 80%.
Skoro następstwa zakażenia meningokokami są aż tak znaczące, dlaczego częściej słyszy się o szczepieniu przeciw grypie? Czy rodzice w ogóle mają świadomość, czym – zarówno dla ich dzieci, jak i dla nich samych – są bakterie dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych?
Lek. med. Ewa Albrecht, pediatra, specjalista neonatologii: Szczepienia, zwłaszcza szczepienia masowe, stanowią jedyną skuteczną broń ludzkości przeciw chorobom o ciężkim przebiegu. Tym cechuje się zarówno inwazyjna choroba meningokokowa, jak i powikłania po przechorowaniu grypy sezonowej. Chorobą o tragicznych skutkach dla zdrowia i życia jest inwazyjna choroba meningokokowa. Przebieg zakażenia, które rozwija się podstępnie i bardzo szybko, w ciągu kilku, kilkunastu godzin bez skutecznego i agresywnego leczenia prowadzi do zgonu wśród objawów wstrząsu septycznego i wielonarzadowej niewydolności. Stanu tego na krytycznym jego etapie nie można zatrzymać, ani odwrócić. Zgony w inwazyjnym zakażeniu meningokokowym to 80% wszystkich chorych. Te straszne dane świadczą o wadze problemu. A początkowe objawy tej ciężkiej infekcji to stan podgorączkowy, gorączka, biegunka, ból głowy czy gardła. Potem pojawiają się typowe symptomy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu, krwawienia do narządów wewnętrznych, zatory w naczyniach prowadzące do amputacji palców i kończyn. Wreszcie rozwija się niewydolność wielonarządowa i wstrząs, błyskawicznie prowadząc do zgonu chorego. Choroba zaczyna się niepozornie, jak każda błaha infekcja, dziecko wraca do domu ze szkoły, przychodni, placu zabaw i szybko demonstruje przeraźliwe objawy, których już nie można zatrzymać. Od lat polskie dzieci szczepione są obowiązkowo przeciw inwazyjnej chorobie wywołanej H. influenzae, dzieci z grup ryzyka – przeciwko inwazyjnej chorobie pneumokokowej. W planach jest powszechne i obowiązkowe szczepienie polskich dzieci przeciw pneumokokom już od 2017 r. Szczepionka przeciw meningokokom typu B to kolejny krok do poprawy zdrowia dzieci i dorosłych, na tym etapie jeszcze pełnopłatny.
Pamiętajmy, że oprócz odporności indywidualnej, szczepienie daje efekt tzw. kokonu – osoba zaszczepiona nie stanie się nosicielem i nie będzie stanowić zagrożenia dla nieuodpornionych osób lub tych z osłabioną odpornością w najbliższym otoczeniu.
Wszystkie szczepionki dopuszczone do szczepienia dzieci i dorosłych w Polsce są bezpieczne i skuteczne. Ich doskonałą jakość i bezpieczeństwo potwierdzają międzynarodowe badania i patenty, a wprowadzenie ich do użytku każdorazowo poprzedzają wieloletnie, wieloośrodkowe badania kliniczne. Również skutki ich stosowania u ludzi podlegają monitorowaniu na całym świecie. Każde zaś podanie szczepionki poprzedzone jest wnikliwym wywiadem, badaniem przedmiotowym i rozważną kwalifikacją do szczepienia. Szczepienia wykonują uprawnione w tym zakresie osoby i przeszkolone wyłącznie w certyfikowanych Punktach Szczepień z pełnym zabezpieczeniem przeciwwstrząsowym i reanimacyjnym, a podanie szczepionki odbywa się każdorazowo z zachowaniem bardzo rygorystycznych procedur. Nadrzędnym celem każdej profilaktyki zdrowotnej jest bowiem dobro pacjenta – „Primum non nocere”.
Kiedy dochodzi do zakażenia meningokokami typu B i kto szczególnie jest na to narażony?
Lek. med. Ewa Albrecht, pediatra, specjalista neonatologii: Do zakażenia dochodzi zwykle wskutek kontaktu z nosicielem, u którego nie ma żadnych objawów zakażenia, jest osobą zdrową. Najbardziej narażone są dzieci w wieku do 2 lat, z niedojrzałym układem immunologicznym oraz młodzież w okresie 14-20 lat. Transmisji meningokoka zwykle sprzyja bezpośredni kontakt ze śliną nosiciela lub chorego podczas tzw. ryzykownych zachowań, jak np. picie z jednej szklanki, dzielenie się kanapkami, oblizywanie smoczków przez matki – nosicielki, pocałunki. Przedszkola, szkoły, internaty czy większe skupiska ludzi to doskonałe miejsca do rozprzestrzeniania się meningokoków tak samo, jak innych inwazyjnych patogenów.
Dotychczas mieliśmy szczepionkę przeciwko meningokokom typu C. Czy jej ochrona nie jest wystarczająca dla meningokoków typu B?
Lek. med. Ewa Albrecht, pediatra, specjalista neonatologii: Mamy 13 grup serologicznych meningokoków i poważne zagrożenia niosą ze sobą: typ A, B, C, Y i W. Kraje europejskie, w tym również Polska, zmagają się z zachorowaniami wywoływanymi meningokokami typu B i C, a każdy z tych typów powinien być traktowany osobno. Dostępna dotychczas na naszym rynku szczepionka przeciwko meningokokom z grupy C nie chroniła więc przed zachorowaniami typu B, które, jak wspomniałam, stanowią blisko 80% inwazyjnych zakażeń meningokokowych. Stąd pojawienie się w 2013 r. na rynku szczepionki Bexsero, która służy do czynnego uodpornienia przeciwko chorobie wywoływanej dominującym serotypem B meningokoka. Preparat jest rekomendowany u dzieci od 2. miesiąca życia, u młodzieży i u dorosłych do lat 55.
Jak powinno wyglądać szczepienie przeciwko meningokokom typu B?
Lek. med. Ewa Albrecht, pediatra, specjalista neonatologii: Program Szczepień Ochronnych, który uwzględnia Bexsero zgodnie z zaleceniami Głównego Inspektoratu Sanitarnego, zaleca liczbę dawek i cykl szczepienia w określonych odstępach czasowych według wskazań producenta szczepionki oraz grupy wiekowej. Pamiętajmy jednak, że zanim zdecydujemy o szczepieniu przeciwko meningokokom, warto to skonsultować z pediatrą lub internistą.
