Załzawione oczy, kichanie, uciążliwy katar i napadowa duszność, czyli wiosenne życie alergika. Niestety, nadwrażliwość i nadmierna reakcja na alergeny, które są dobrze tolerowane przez osoby zdrowe, dotyczy coraz większej ilości Polaków. Wg badań epidemiologicznych w naszym kraju jest obecnie ok. 10 mln. osób chorujących na choroby alergiczne m. in. astmę alergiczną, przewlekły alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry czy alergię pokarmową. O tym, jak pomóc osobom z alergią i czy istnieje dziś skuteczna terapia, rozmawiamy z dr n. med. Justyną Kościuch specjalistą alergologiem z Centrum Medycznego Panorama w Radzyminie.
Jakie są czynniki uczulające i co decyduje o rozwoju alergii?
Dr n. med. Justyna Kościuch, specjalista alergolog: Liczba osób z problemami alergicznymi stale rośnie, o czym decyduje przede wszystkim rosnące zanieczyszczenie środowiska i powietrza, nasz tryb życia i odżywiania, palenie papierosów, ale także zaburzenia funkcji układu odpornościowego. Nie bez znaczenia jest zbyt często stosowana antybiotykoterapia, przy okazji każdej infekcji, nawet wirusowej. Ponadto mamy coraz więcej substancji uczulających, które oddziałują na nasz organizm, prowokując układ immunologiczny do wytwarzania odpowiednich przeciwciał i rozwoju alergii. Jednocześnie duże znaczenie mają genetyczne predyspozycje do występowania alergii, stąd widujemy choroby alergiczne występujące rodzinnie. Objawy chorobowe bardzo często ujawniają się już w młodym wieku, ale w ostatnich latach obserwuje się zdecydowany wzrost chorób alergicznych u osób dorosłych, u wielu z nich alergia pojawia się w późniejszym okresie, np. po 50 r.ż., jednocześnie w ciągu całego życia objawy alergiczne mogą ulegać zmianie, co zwykle determinują czynniki środowiskowe.
Alergeny znajdują się praktycznie wszędzie – w powietrzu (alergeny wziewne), pokarmach (alergeny pokarmowe), w bezpośrednim otoczeniu człowieka – ubraniu, kosmetykach, biżuterii (alergeny kontaktowe). Źródłem alergenów mogą być substancje pochodzenia naturalnego, jak i sztuczne. Mogą one wpływać na człowieka i wywoływać objawy poprzez bezpośredni kontakt ze skórą lub błonami śluzowymi, drogą pokarmową lub wziewną. To właśnie alergia wziewna ujawnia się najczęściej jako alergiczny nieżyt nosa (katar, kichanie, zatkanie nosa) związany z uczuleniem na alergeny występujące sezonowo (pyłki roślin – drzew, traw i chwastów) lub alergeny całoroczne (roztocza kurzu domowego, grzyby pleśniowe, sierść zwierząt). W zależności od charakteru czynnika uczulającego (czy występuje on przez cały rok w naszym otoczeniu, czy też tylko okresowo w czasie pylenia) rozróżniamy alergię okresową z objawami tylko w sezonie pylenia lub przewlekłą z objawami całorocznymi. Tak więc, jeśli objawy alergii występują tylko wiosną najpewniej są związane z uczuleniem na drzewa. Jeśli tylko latem – to zapewne jest to alergia na trawy. A kiedy choroba daje o sobie znać głównie późnym latem i we wrześniu, być może jest uczulenie na chwasty lub grzyby pleśniowe. Niestety dość często alergia wziewna to uczulenie na liczne alergeny, np. na drzewa i trawy, a często też chwasty, dlatego objawy alergii sezonowej mogą utrzymywać się nawet od lutego do sierpnia nieprzerwanie.
W jaki sposób można pomóc osobom, u których pojawiły się objawy alergii?
Dr n. med. Justyna Kościuch, specjalista alergolog: Każde podejrzenie czy objaw choroby alergicznej należy skonsultować z alergologiem, który jeśli zaistnieje taka konieczność, zaleci badania diagnostyczne w celu rozpoznania choroby i podjęcia odpowiedniego leczenia. W Poradni alergologicznej Centrum Medycznego Panorama w Radzyminie mamy możliwość dokładnej diagnostyki alergii m.in. dzięki testom skórnym z alergenami wziewnymi i pokarmowymi, a także ocenie swoistych przeciwciał IgE we krwi. Wykonujemy również badanie spirometryczne z próbą rozkurczową w celu diagnostyki astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. W razie niejasnych objawów mamy możliwość konsultacji z laryngologiem i dermatologiem. Leczenie choroby alergicznej polega przede wszystkim na unikaniu albo zmniejszaniu stężenia uczulającego alergenu w otoczeniu alergika, dlatego tak istotne jest poznanie czynnika wywołującego alergię, co zapewnić może tylko właściwie przeprowadzona diagnostyka alergologiczna. Ponadto, w leczeniu stosuje się farmakoterapię, która ma za zadanie zmniejszenie objawów klinicznych alergii. Są to leki przeciwhistaminowe, antyleukotrienowe i steroidy w różnych postaciach (wziewne, donosowe, miejscowe i systemowe). Trzeba pamiętać, że pomimo łatwej dostępności niektórych z tych preparatów, są to środki, które nieodpowiednio stosowane mogą mieć działania niepożądane, z tego powodu nie powinno się ich stosować przewlekle bez konsultacji z lekarzem. Najskuteczniejszą znaną obecnie i jedyną terapią przyczynową, a więc zwalczającą przyczynę alergii, a nie tylko jej objawy, jest immunoterapia swoista.
Zgodnie z najnowszą wiedzą immunoterapia zmniejsza ryzyko rozwoju nowych uczuleń i postępu choroby. U osób chorych na astmę alergiczną pozwala na redukcję zużycia leków przeciwastmatycznych. Czy każdy pacjent kwalifikuje się do leczenia tą metodą?
Dr n. med. Justyna Kościuch, specjalista alergolog: Podstawą leczenia chorego z chorobą alergiczną powinna być eliminacja uczulającego alergenu. Niestety nie zawsze jest to możliwe. O ile możemy wyeliminować szkodliwy pokarm z diety lub też rozstać się ze zwierzęciem hodowanym w domu, na którego sierść jesteśmy uczuleni, to w przypadku sezonowego uczulenia na pyłki drzew lub traw – alergenów raczej nie da się nam uniknąć. W takich sytuacjach stosuje się odczulanie, czyli immunoterapię swoistą. Ma ona za zadanie przestroić układ immunologiczny alergika i w ten sposób zmniejszyć nadwrażliwość na alergeny, a stopniowo również zmniejszyć objawy choroby, aż do całkowitego ich wyciszenia. U chorych na astmę z uczuleniem na alergeny wziewne, immunoterapia zwiększa tolerancję przy ekspozycji na alergen i zmniejsza nadreaktywność oskrzeli, a także zmniejsza zapotrzebowanie na leki wziewne.
Wskazania do immunoterapii zawsze ustala specjalista alergolog, on również dobiera skład szczepionki alergenowej na podstawie dokładnej diagnostyki alergologicznej. Metody tej standardowo nie stosuje się jedynie w przypadku alergii pokarmowych, choć trwają obecnie badania nad immunoterapią w alergii na orzeszki.
Jaka jest skuteczność immunoterapii alergenowej i jak długo trwa leczenie?
Dr n. med. Justyna Kościuch, specjalista alergolog:
Największą skuteczność ma immunoterapia u chorych uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych, czyli osy i pszczoły. Bardzo wysoką skuteczność wykazuje w leczeniu alergicznego nieżytu nosa z uczuleniem na drzewa i/lub trawy, a także u uczulonych na roztocza kurzu domowego. Skuteczność terapii jest największa u młodych ludzi, a związana z całkowitą dawką alergenu podaną w trakcie leczenia, zależy od rodzaju uczulenia i ilości alergenów uczulających oraz od rodzaju choroby alergicznej (najlepsze efekty terapia uzyskuje w alergicznym nieżycie nosa i w dobrze kontrolowanej astmie, najsłabsze w atopowym zapaleniu skóry). Obecnie uznaje się, że odczulanie powinno trwać nie krócej niż 3 lata, zaleca się jednak okres 5 lat z uwagi na większą i dłużej trwającą skuteczność.
Leczenie można rozpocząć u dzieci powyżej 5 r. ż., jednocześnie nie zaleca się rozpoczynania immunoterapii u chorych powyżej 60 r. ż. z uwagi na zmiany zachodzące w układzie immunologicznym człowieka oraz choroby współistniejące u osób starszych.
Czy po tym czasie alergik może zapomnieć o chorobie, czy istnieje ryzyko powrotu?
Dr med. Justyna Kościuch, specjalista alergolog: Jedyną metodą, którą może całkowicie wyleczyć alergię jest immunoterapia swoista. Mam tu na myśli przede wszystkim terapię podskórną, podczas której alergen podawany jest w postaci iniekcji podskórnych w gabinecie lekarskim, choć jest też podjęzykowa metoda podawaniu alergenu. Nie ma 100% gwarancji, że u danego chorego dojdzie do całkowitego wyleczenia z alergii, ale u większości chorych dochodzi do znacznego zmniejszenia objawów i redukcji ilości zużywanych leków jeśli nie na stałe, to na wiele lat. O nawrocie choroby po immunoterapii może decydować szereg niezależnych czynników tj. uwarunkowania genetyczne i środowiskowe.
Sprawdź, czy nie jesteś alergikiem – zapraszamy na konsultacje ze specjalistą do Poradni Alergologicznej Centrum Medycznego Panorama w Radzyminie, gdzie prowadzimy diagnostykę alergologiczną (testy skórne i ocena swoistych przeciwciał alergicznych w krwi) i korzystamy z najskuteczniejszej formy leczenia alergii, jaką jest immunoterapia swoista!
